TOPAZ | Beelden van het innerlijk

Beelden van het innerlijk

Schetsen van het leven van een vrouw.

Ben jij ook één van die mensen die, als je een biografie leest, altijd eerst de plaatjes bekijkt?

Leonardo Da Vinci zei ooit: ‘Een goede schilder moet in wezen twee dingen schilderen: de persoon en diens innerlijke staat. Het eerste is eenvoudig, het laatste is moeilijk ...’ De rijke nalatenschap van Da Vinci getuigt van zijn vakbekwaamheid daarin, of we nu naar de Mona Lisa kijken of naar de schetsen die hij op de markt maakte.

Stel je eens voor dat een schilder je vanaf je geboorte tot aan je oude dag zou kunnen volgen en jouw karakteristieke momenten en eigenschappen kon vastleggen op een aantal doeken: het spelende meisje, het lezende meisje, het meisje met haar vriendin, het boze meisje, de verliefde jonge vrouw, enzovoort. Sommige scènes zouden zich steeds herhalen, andere zouden zich slechts één enkele keer voordoen.

Het eindresultaat zou een kleurrijk mozaïek van een leven zijn; sommige afbeeldingen zouden duidelijk bij elkaar horen, andere zouden totaal verschillend zijn. Toch vormen zij alle een geheel dat zich steeds verder ontvouwt en ontwikkelt en waaraan iedere dag iets nieuws wordt toegevoegd. Maar, net zoals velen van ons hun foto's ongesorteerd in een schoenendoos bewaren, dragen wij vaak ook de stukjes van ons levensmozaïek ongesorteerd met ons mee. Die stukjes oefenen echter dagelijks hun invloed op ons uit en meestal zijn wij ons daarvan niet bewust.

Het volgende komt je misschien wel bekend voor. Je kijkt naar een foto van jezelf en denkt: ‘Ik zie er niet uit, mijn haar zit afschuwelijk, ik ben weer dikker geworden.’ Dan kijk je naar een foto van tien jaar geleden, waarop je destijds een soortgelijke reactie had terwijl je nu vindt dat je er toen best aardig uit zag. En dat is nou precies één van de dingen waarmee we worstelen: hoe kunnen we objectief zijn en afstand nemen als we onszelf en ons leven in ogenschouw nemen.

Edgar Degas Aan het begin van dit jaar hebben we alle deelnemers en bezoekers van Feminenza workshops en lezingen, een vragenlijst gestuurd. Het bleek dat de meesten hetzelfde onderwerp verder zouden willen uitdiepen, nl.: ‘Zich ontwikkelen als vrouw - Wat betekent dat?’ Veel vrouwen willen graag zelf aan het roer staan van hun leven en zich verder ontwikkelen, maar de vraag die dan onmiddellijk rijst is, wat het is dat vrouwen specifiek kunnen en willen ontwikkelen. Hun uiterlijk, hun carrière, het moederschap, hun invloed op vrouwenbelangen, of bijvoorbeeld hun geestelijke vermogens? Hebben alle vrouwen het over dezelfde ontwikkeling? Heeft het te maken met de tijdgeest? Is ontwikkeling hetzelfde voor mannen en vrouwen?

Jezelf ontwikkelen is als op een expeditie gaan. Eerst moet je weten waar je heen gaat en dan wat je daarvoor nodig hebt. Waar begin je de reis, welke uitrusting heb je daarvoor nodig, letterlijk en figuurlijk. Oftewel, in analogie, voor zo'n onderneming moeten de stukjes van je levensmozaïek geordend worden. Het geeft je als het ware een raamwerk, zoals ook de tijdslijn van je geboorte tot aan je oude dag een raamwerk kan zijn.

Bij Feminenza hebben we een ander raamwerk ontwikkeld, dat van de drie innerlijke levens van een vrouw die we 'het vrouwelijke', 'de vrouw' en 'de dame' noemen. Ook dit ontvouwt zich langs een bepaalde tijdslijn.

De tijdslijn van 'het vrouwelijke', 'de vrouw' en 'de dame'

Twee aspecten (‘het vrouwelijke’ en ‘de vrouw’) van Lady Hamilton geschilderd door George Rommey

Bij de geboorte kunnen er eindeloos veel verbindingen tot stand gebracht worden tussen de hersencellen. Na verloop van tijd zullen sommige verbindingen sterker worden, andere zwakker. Dit is vergelijkbaar met de eerste fase in het leven van een vrouw, waarin zij 'het vrouwelijke' vorm geeft. Uit een keur van mogelijkheden ontwikkelt zij wat zij wel en niet accepteert, gedragspatronen, gevoelens, meningen, enzovoort. Dit wordt dan meestal vastgelegd en zal mede haar welzijn bepalen.

Alle vrouwen zijn op het niveau van 'het vrouwelijke' met elkaar verbonden. Anita Roddick, oprichtster van de Body Shop, omschreef dit als volgt: ‘Eén van de mooie dingen van vrouwen -en ik denk dat veel sociale antropologen dit niet echt begrepen hebben- is dat wij met elkaar verbonden zijn door gemeenschappelijke ervaringen - door baby's en door de rituelen en problemen van onze lichamen. Een man heeft spitsvondigheden nodig om een conversatie te beginnen met een andere man. Een vrouw niet, want tussen vrouwen bestaat al een gevoel van kameraadschap en gemeenschappelijke interesse.’

Schilders die aspecten van 'het vrouwelijke' in hun schilderijen belichten, beelden vaak vrouwen af die samen zijn, of hun lichamen, of bijvoorbeeld een vrouw die bezig is met haar uiterlijk. Een mooi voorbeeld hiervan is het schilderij van Edgar Degas, 'Vrouwen die heur haar kammen'.

Laura Wheeler In de puberteit wordt er een nieuw aspect geactiveerd en 'het vrouwelijke' gaat haar leven delen met een nieuwe partner als 'de vrouw' ontwaakt. Het leven van 'de vrouw' betekent een leven van verantwoordelijkheid en dienstbaarheid aan het gezin, het werk, mannen... Het betekent echter ook de strijd om gelijke rechten, een goed management van haar zaken en het verbreden van haar horizon en vaardigheden. Helena Rubinstein zei bijvoorbeeld over zichzelf: ‘Ik geloof in hard werken. Het houdt de rimpels uit je verstand en je geest. Het helpt een vrouw jong te houden.’ 'De vrouw' in ons is capabel, kan veel aan, is vernieuwend, maar ook geneigd tot stress omdat ze haar doel wil bereiken, terwijl 'het vrouwelijke' vooral gevoelsmatig met de wereld om zich heen wil omgaan en dan bij voorkeur met één ding tegelijk. Potentieel zijn er vele redenen voor wrijving tussen 'het vrouwelijke' dat naar harmonie en erkenning verlangt en de meer bazige, altijd bezige 'vrouw'.

Gelukkig doen we in de loop van ons leven veel nuttige ervaring op en wordt dan hopelijk ook de nodige wijsheid vergaard, zodat zich daaruit 'de dame' kan vormen. En als alles dan goed gaat, zal na de menopauze voornamelijk 'de dame' in ons aan het roer staan. Dat is goed nieuws en het zou fantastisch zijn als alle vrouwen die de menopauze doormaken of daar net doorheen zijn dit wisten. Het slechte nieuws is helaas dat de vorming van 'het vrouwelijke' en 'de vrouw' gegarandeerd zijn, de vorming van 'de dame' echter niet. Daartoe zijn ervaring, kwaliteit van leven en wijsheid nodig. Een voorbeeld van zo'n ontwikkeling zien we in het werk van de schilderes Laura Wheeler Waring, geboren eind 19e eeuw, die in haar portretschilderingen bij uitstek de essentie van de persoon wist te vangen. Het is 'de dame' in ons die ons daartoe in staat stelt.

Helen Keller Op schilderijen die het aspect van 'de vrouw' uitbeelden, zien we vaak een ijverige vrouw, veelal met een geprononceerd gezicht en handen, of een vrouw vol zelfvertrouwen die een grote vaardigheid uitstraalt. Portretten die het aspect van 'de dame' weergeven, laten ons vaak een ontwikkelde persoonlijkheid zien, een vrouw die men graag om wijze raad zou vragen.

Tot besluit een citaat van Helen Keller, een moedige vrouw die, blind en doof na een ziekte in haar kindertijd, internationale erkenning wist te verwerven voor haar werk en haar sterke gevoel van medemenselijkheid: ‘Een karakter kan men niet vormen met gemak en rust. Alleen door beproeving en lijden kan de ziel gesterkt worden, het zicht opgehelderd en de ambitie geïnspireerd. Alleen dan behaalt men succes.’

Door Sabine Delderfield, Feminenza, Duitsland

top | TOPAZ Home | Template Netwerk